Αυτοεκτίμηση και επιθετικότητα - Άρθρο της Ξένιας Παπανικολάου

Η Μοσχατιώτισσα καθηγήτρια φυσικής αγωγής, Ξένια Παπανικολάου, μας απέστειλε άρθρο σχετικά με την αυτοεκτίμηση και την επιθετικότητα σε μαθητές δημοτικού σχολείου, αντικείμενο το οποίο γνωρίζει πολύ καλά, καθώς διαθέτει MSc στην Αθλητική Ψυχολογία. Το δημοσιεύουμε αυτούσιο:

Αυτοεκτίμηση και επιθετικότητα σε μαθητές δημοτικού σχολείου

Στη σύγχρονη βιβλιογραφία, η έννοια της αυτοεκτίμησης, αναγνωρίζεται ως η συναισθηματική συνιστώσα του εαυτού, ενώ η αυτοαντίληψη, ως η γνωστική του συνιστώσα, την οποία ίσως μπορούμε και να περιγράψουμε πιο εύκολα. Η αυτοεκτίμηση, εξαρτάται περισσότερο από το κατά πόσο ένα άτομο έχει πετύχει τους στόχους του. Είναι μία προσωπική εκτίμηση, όλων των διαστάσεων του εαυτού αναφορικά με τις προσωπικές του αξίες και πιστεύω. Αυτό σημαίνει ότι, εάν κάποιος είναι επιτυχημένος σε τομείς που ο ίδιος κρίνει σημαντικούς, το αποτέλεσμα θα είναι υψηλή αυτοεκτίμηση.

Από την άλλη πλευρά ως επιθετικότητα ορίζεται η συμπεριφορά που απευθύνεται σε ένα άλλο άτομο, με στόχο την πρόκληση σωματικής βλάβης και με την προσδοκία ότι η πράξη αυτή θα καταστεί επιτυχημένη. Η επιθετικότητα όμως ποικίλει και εμφανίζεται υπό διάφορες μορφές, αναλόγως με τη διάθεση και τον στόχο που έχει το υποκείμενο της παρατηρούμενης συμπεριφοράς. Αυτές οι μορφές είναι δύο: Η εχθρική επιθετικότητα και η συντελεστική επιθετικότητα.

Η εχθρική επιθετικότητα (hostile aggression) ή αλλιώς βία, συνοδεύεται πάντα από θυμό εκ μέρους του επιτιθέμενου. Πρωταρχικός σκοπός είναι ο τραυματισμός του άλλου ατόμου, προκαλώντας πόνο, και στόχος είναι η βλάβη και όχι η νίκη. Δεύτερη μορφή επιθετικότητας, αποτελεί η συντελεστική επιθετικότητα (instrumental aggression). Σύμφωνα με τη συντελεστική επιθετικότητα, επιδίωξη του ατόμου, είναι να επιτευχθεί ένας σκοπός μέσω της πρόκλησης της βλάβης του αντιπάλου. Με άλλα λόγια, η πράξη αυτή καθεαυτή, λειτουργεί ως «μέσο» για την επίτευξή ενός εξωτερικού σκοπού, όπως είναι τα χρήματα ή η νίκη.

Μία άλλη μορφή, που συγχέεται με την επιθετικότητα, η οποία όμως είναι αποδεκτή και «εντός ορίων», είναι η έννοια της διεκδικητικότητας (assertion). Η διεκδικητικότητα, περικλύει την έννοια της καταβολής δύναμης, δεν αποβλέπει όμως στην πρόκληση βλάβης και είναι επιθυμητή συμπεριφορά για έναν αθλητή. Η έννοια της διεκδικητικότητας, αναφέρεται και από άλλους συγγραφείς και ερευνητές, οι οποίοι δίνουν τη χροιά της επιθετικής πράξης υπό το πρίσμα της ηθικής ισορροπίας και συνείδησης.

Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών στο Δημοτικό σχολείο, «ο σκοπός της Φυσικής Αγωγής στην υποχρεωτική εκπαίδευση, είναι να συμβάλλει κατά προτεραιότητα στη σωματική ανάπτυξη των μαθητών και παράλληλα να βοηθήσει στην ψυχική και πνευματική τους καλλιέργεια καθώς και την αρμονική ένταξή τους στην κοινωνία». Η Φυσική Αγωγή, λοιπόν, απευθύνεται σε τρεις βασικούς τομείς της προσωπικότητας του μαθητή: Τον ψυχοκινητικό, τοv συναισθηματικό και τον γνωστικό τομέα (http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=3&ep=3). Όπως αναφέρει το βιβλίο του εκπαιδευτικού της Α΄ και Β΄ Δημοτικού Σχολείου, ο ψυχοκινητικός τομέας περιλαμβάνει τους στόχους που αναφέρονται σε φυσικές-σωματικές ικανότητες και δεξιότητες, στον χειρισμό αντικειμένων και γενικότερα σε ό, τι απαιτεί νευρομυϊκό συντονισμό. Ο συναισθηματικός τομέας, περιλαμβάνει τους στόχους οι οποίοι δίνουν έμφαση στη συγκίνηση, την απόρριψη, ή την αποδοχή του παιδιού. Περιγράφουν αλλαγές ενδιαφερόντων, στάσεων και την ικανότητα προσαρμογής του μαθητή.

Σε αυτή την κατηγορία στόχων, εντάσσεται η καλλιέργεια της συνεργασίας, του ομαδικού πνεύματος, της αυτοπειθαρχίας, της αυτοπεποίθησης, της θέλησης, της υπομονής, της ανάπτυξης θετικής αυτοαντίληψης, της αυτοεκτίμησης και της ελεύθερης και δημοκρατικής σκέψης, έννοιες οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου, καθώς, επιδιώκοντας να παίρνουν μέρος οι μαθητές σε κινητικές δραστηριότητες, ο εκπαιδευτικός αποσκοπεί τόσο στην ψυχοκινητική όσο και στην ηθική ανάπτυξή τους. Επίσης, σύμφωνα και με το βιβλίο του εκπαιδευτικού, η φυσική δραστηριότητα, με τη μορφή του παιχνιδιού ή των αθλημάτων, είναι η κατάλληλη συνθήκη για τη διδασκαλία των χαρακτηριστικών της ειλικρίνειας, του αυτοελέγχου, του τίμιου παιχνιδιού και του καλού χαρακτήρα του μαθητή. Ο γνωστικός τομέας τέλος, περιλαμβάνει τους στόχους που δίνουν έμφαση στη μνήμη ή την αναπαραγωγή μίας παλαιότερης γνώσης καθώς και τους στόχους που σχετίζονται με την επίλυση ενός προβλήματος κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας. Ο τομέας αυτός σχετίζεται εξίσου με την ηθική ανάπτυξη του μαθητή, καθώς, η επίλυση προβλήματος στο πλαίσιο του παιχνιδιού ή του αθλητικού αγώνα στη φυσική αγωγή στοχεύει στην ανάκληση και αξιοποίηση των γνώσεων και στάσεων των μαθητών απέναντι σε μία συγκεκριμένη κατάσταση ή την εφαρμογή αυτών στις καταστάσεις του αγώνα.

Μεταξία (Ξένια) Παπανικολάου

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, Δασκάλα

ΜSc στην Αθλητική Ψυχολογία